Sizokwazisa kuphela izindaba ezintsha nezinhle kuwe.
IVanuatu yakhiwa iziqhingi ezingama-83 cishe, ezisendaweni engama-800 km entshonalanga yeFiji kanye ne-2,250 km enyakatho-mpumalanga yeSydney. IVanuatu yaziwa njengendawo yezivakashi enamahlathi ayo amahle, amabhishi amahle futhi ehlotshiswe ngobuso obumomothekayo babantu bendawo.
IVanuatu inabantu abangu-243,304. Abesilisa baningi kunabesifazane; ngo-1999, ngokwe-Vanuatu Statistics Office, kwakukhona abesilisa abangama-95,682 nabesifazane abangama-90 996. Inani labantu iningi lasemakhaya, kepha iPort Vila neLuganville banabantu emashumini ezinkulungwane.
Ulimi lukazwelonke lweRiphabhulikhi yaseVanuatu yiBislama. Izilimi ezisemthethweni yiBislama, isiFulentshi nesiNgisi. Izilimi eziyinhloko zemfundo isiFulentshi nesiNgisi. Ukusetshenziswa kwesiNgisi noma isiFulentshi njengolimi oluhlelekile kuhlukaniswe ngemigqa yezepolitiki.
IVanuatu iyiriphabhulikhi enehhovisi likamongameli elingeyona eyengamele. UMongameli ukhethwa yiPhalamende ngokuhlanganyela noMongameli bemikhandlu yezifunda futhi usebenza isikhathi esiyiminyaka emihlanu. IPhalamende elilodwa elinamagumbi angama-52 linamalungu angama-52, akhethwa ngqo njalo eminyakeni emine ngabantu abadala abanesikhundla sokumelwa ngokulingana. IPhalamende liqoka uNdunankulu phakathi kwamalungu alo, noNdunankulu aqoke umkhandlu wongqongqoshe kumalungu ePhalamende.
Ukuthuthukiswa komnotho eVanuatu kuthikameze ukuncika ezintweni ezimbalwa ezithunyelwa ngaphandle kwempahla, ukuba sengozini yezinhlekelele zemvelo, nokuhamba amabanga amade ezimakethe ezinkulu. Iqembu elinamandla liyaqhubeka nokudicilela phansi ukwenziwa kwenqubomgomo. Kukhona ukuntuleka jikelele kokuzibophezela ekuguqulweni kwezikhungo. Amalungelo empahla awavikelwe kahle, kanti nokutshalwa kwemali kuvinjelwa ingqalasizinda yezwe engafanele ngokomzimba nangokomthetho. Izintela eziphezulu nezithiyo ezingezona ezezentengiselwano zibuyisela ukuhlanganiswa ezimakethe zomhlaba wonke
I-Vanuatu vatu (VUV)
Azikho izilawuli zokushintshanisa eVanuatu. Ama-akhawunti asebhange angaba kunoma iyiphi imali, futhi ukudluliswa kwamazwe akunakho konke ukulawula.
Izinsizakalo zezezimali eVanuatu zigxile kakhulu ezindaweni ezimbili ezisemadolobheni ePort Vila naseLuganville, futhi ziphethwe ngamabhange amane ezentengiselwano, isikhwama se-superannuation, kanye nabashuwalense abajwayelekile abane abasekhaya. Kulaba babambiqhaza, yiBhange Likazwelonke LaseVanuatu (NBV) kuphela elihlinzeka ngezinsizakalo nganoma yisiphi isilinganiso kumakhasimende ahola kancane. Lezi zinsizakalo zigcwaliswa abahlinzeki ababili abancane abasemthethweni, i-Vanuatu Women's Development Scheme (VANWODS) kanye noMnyango Wezokubambisana.
Kusukela ekuhlolweni kokugcina komkhakha wezinsizakalo zezezimali (i-FSSA) kweVanuatu ngo-2007, inqubekelaphambili enkulu seyenziwe ekuthuthukiseni umkhakha wezezimali obandakanya bonke abantu ezweni, ngenani labantu abafinyelela ezinsizakalweni zezezimali lenyuka ngesilinganiso esiphakathi kuka-19% ngonyaka. Njengamanje abantu abalinganiselwa ku-19% bayakwazi ukuthola izinsizakalo zezezimali ezisemthethweni noma ezingekho emthethweni, kanti iphesenti labantu abanezinsizakalo zamabhange cishe liyingxenye yesigamu seFiji (39%), esizuza emnothweni othuthuke kakhulu nakubantu abagxile kakhulu , futhi idlula zombili iziSolomon Islands (15%) nePapua New Guinea (8%).
Funda kabanzi:
Imithetho elawula izinkampani eVanuatu yile:
Umthetho Wezinkampani Zakwamanye Amazwe (IC) uphathisa abaqondisi mathupha umthwalo wemfanelo wokuqinisekisa ukuthi i-IC iyakwazi ukuhlangabezana nezikweletu zayo. IKhomishani Yezinsizakalo Zezezimali ilawula le mithetho futhi iNkantolo Ephakeme yaseVanuatu igweba noma yiziphi izingxabano.
Uhlobo lweNkampani / Inkampani: I- One IBC Limited eyodwa inikezela ngenkonzo yokuNgena eLuxembourg ngohlobo lweNkampani Yomhlaba Wonke (IC)
Ukuvinjelwa Kwezebhizinisi: UHulumeni unesifiso esikhulu sokukhuthaza ukutshalwa kwezimali kwezokuvakasha, ezolimo, ezokudoba, amahlathi nemikhiqizo yezingodo. Kodwa-ke, kunemikhawulo yokuqinisekisa ukuthi izinsiza zemvelo azixhashazwa ngokweqile. Umgogodla wokucabanga kukaHulumeni ukukhuthaza izimboni ezifuna abasebenzi abaningi, esebenzisa imikhiqizo yasekhaya ezoholela ekungeniseni ukungena kwamanye amazwe.
Umkhawulo Wegama Lenkampani: Izinhlangano zeVanuatu kumele zikhethe igama elihlukile elingafani namagama enhlangano asevele ekhona. Imvamisa, kuhanjiswa izinhlobo ezintathu zegama lenkampani ngethemba lokuthi eyodwa yazo izovunyelwa.
Ubumfihlo Benkampani Ulwazi: Abanini bamasheya kanye nezinsizakalo zomqondisi (abaqokiwe) bavunyelwe ukuqinisekisa ubumfihlo babazuzi.
Isinyathelo 1: Khetha imininingwane eyisisekelo yokuhlala komhlali / umsunguli kanye nezinye izinsizakalo ezingeziwe ozifunayo (uma zikhona).
Isinyathelo 2: Bhalisa noma ungene ngemvume bese ugcwalisa amagama ezinkampani kanye nomqondisi / abaninimasheya bese ugcwalisa ikheli lokukhokha kanye nesicelo esikhethekile (uma sikhona).
Isinyathelo 3: Khetha indlela yakho yokukhokha (Samukela ukukhokha ngeKhadi Lesikweletu / Lokukhokha, i-PayPal noma i-Wire Transfer).
Isinyathelo 4: Uzothola amakhophi athambile amadokhumenti afanele afaka: Isitifiketi Sokuhlanganiswa, Ukubhaliswa Kwebhizinisi, Imemorandamu Nezindatshana Zenhlangano, njll. Ngemuva kwalokho, inkampani yakho entsha eVanuatu isilungele ukwenza ibhizinisi. Ungaletha amadokhumende asenkampanini yenkampani ukuvula i-akhawunti yasebhange yezinkampani noma singakusiza ngolwazi lwethu olude lwensizakalo yokusekela iBhange.
Funda kabanzi:
Awukho umqondo wemali eyabiwayo egunyaziwe
Amasheya athengayo avunyelwe
Izinhlangano zeVanuatu kumele okungenani zibe nomqondisi oyedwa. Abaqondisi akudingeki babe izakhamuzi zaseVanuatu.
Izinhlangano zeVanuatu kumele okungenani zibe nabaninimasheya oyedwa. Asikho isibalo esiphezulu sabaninimasheya. Abaninimasheya akudingeki babe izakhamuzi zaseVanuatu.
Imibhalo yokufakwa eVanuatu ayinalo igama noma ubunikazi belungu (labo) noma lomqondisi (labaqondisi). Ngenxa yalokho awekho amagama avelayo kwirekhodi lomphakathi.
IVanuatu ayifaki intela ezinkampanini zayo.
Izinhlangano zeVanuatu azidingeki ukuthi zigcine uhlu lonyaka lwabaqondisi nabaninimasheya kumarekhodi abo enhlangano. Izinhlangano zase-Offshore eVanuatu azidingeki ukuthi zifake izimbuyiselo zonyaka noma zithumele amarekhodi ezimali minyaka yonke.
Izinhlangano zeVanuatu kumele zibe ne-ejenti ebhalisiwe yendawo nekheli lehhovisi lendawo. Leli kheli lizosetshenziselwa inqubo yokusebenza kwezicelo kanye nezaziso ezisemthethweni.
Azikho izivumelwano zentela ephindwe kabili phakathi kweVanuatu namanye amazwe.
Njalo ngonyaka izinkampani kufanele zifake imbuyiselo yonyaka. Kungenziwa kalula ngerejista eku-inthanethi, futhi kuthatha imizuzu embalwa kuphela - ikakhulukazi uma ungenazinguquko ongazenza. Azikho izinsuku zokufaka amafayili okubuyisa minyaka yonke ngoDisemba noma ngoJanuwari ngenxa yesikhathi samaholide. Uma inkampani yakho ifakiwe ngoDisemba, usuku lokufayila ukubuya lonyaka luzoba nguNovemba.
Uma inkampani yakho ifakwe ngoJanuwari, usuku lwakho lokufaka luzoba ngoFebhuwari. Owokuqala ungosuku olungaphambi kosuku lokuqala lwenyanga yakho yokufayila yokubuyisa yonyaka (isb. 31 Meyi uma inyanga yakho yokufaka nguJuni). Uzothola isikhumbuzi sesibili ezinsukwini eziyi-5 ngaphambi kokuphela kwenyanga yokufaka amafayili.
Funda nalolu daba: Ilayisense Labadayisi Bokuphepha laseVanuatu
Uma imbuyiselo yakho yonyaka ingeqile ezinyangeni eziyisithupha, inkampani yakho izosuswa kwirejista yenkampani. Lokhu kunemiphumela ebalulekile ekusebenziseni ibhizinisi lakho. Ngaphansi koMthetho Wezinkampani, ngenkathi kususwa, izimpahla zenkampani zidluliselwa kuMqhele.
Sihlala siziqhenya ngokuba ngumhlinzeki wezinsizakalo zezezimali nezinkampani ezimakethe ezimakethe zomhlaba wonke. Sinikeza inani elincono nelincintisana kakhulu kuwe njengamakhasimende anenani eligugu lokuguqula izinhloso zakho zibe yisixazululo ngohlelo lokusebenza olucacile. Isixazululo Sethu, Impumelelo Yakho.